Ouderwetse pepernoten maken? Wie tegenwoordig in de winkel naar pepernoten zoekt, komt vaak thuis met wat eigenlijk kruidnoten zijn. Kleine, ronde bolletjes met een brosse beet en een kruidige smaak. Maar dat zijn niet de échte ouderwetse pepernoten. De ouderwetse variant is vierkanter of onregelmatiger van vorm, zachter van structuur en doet qua smaak een beetje denken aan taaitaai. Het verschil is groot, en wie ooit de echte heeft geproefd, herkent dat meteen.
Pepernoten zoals ze vroeger gemaakt werden, zijn licht taai van binnen en krijgen hun typische smaak door een combinatie van anijs, honing en roggebloem. Ze zijn wat plakkeriger, brokkeliger, en niet zo knapperig als de moderne variant. Voor veel mensen roept de geur van zelfgebakken ouderwetse pepernoten herinneringen op aan Sinterklaas, juten zakken, kloppende harten en koude ramen met condens.
Wie zelf ouderwetse pepernoten maken wil, stapt eigenlijk in een stukje bakgeschiedenis. De ingrediënten zijn eenvoudig, maar het draait vooral om het kneden, het rusten van het deeg, en de liefde die je erin stopt. Ze vragen net iets meer aandacht dan kant-en-klare koekjes, maar je krijgt er iets voor terug wat geen fabriek ooit kan nabootsen.
In de loop der jaren zijn de ouderwetse pepernoten wat naar de achtergrond verdwenen. Toch zijn ze nooit helemaal weggeweest. Ze komen nog steeds uit ambachtelijke bakkerijen, en met een beetje geduld maak je ze thuis ook zelf, in een warme oven en met de geur van anijs die zich langzaam door je keuken verspreidt.
Iets lekkers bij de koffie of bij de thee
Er zijn dagen dat je zin hebt in iets eenvoudigs. Niet per se een grote taart of een uitgebreide cake, maar een handje lekkers bij een dampende kop koffie of een kopje kruidenthee. Ouderwetse pepernoten passen daar wonderwel bij. Ze kruimelen net genoeg, ze zijn stevig maar niet hard, en die hint van honing en anijs maakt het helemaal af. Zeker als je ze nog een tikje warm serveert, net uit de oven of licht opgewarmd in een droge pan.
Naast de klassieke variant zijn er inmiddels allerlei manieren om ouderwetse pepernoten te verrijken. Wat stukjes appel in het deeg, een beetje sinaasappelrasp of zelfs een vleugje gemberpoeder. Dat maakt ze ook geschikt om als nagerecht te gebruiken, bijvoorbeeld bij een bolletje vanille roomijs of samen met een stevige custard of ouderwetse vla. Je schept dan een beetje warme pepernoten in een schaaltje en giet er wat saus overheen, en je hebt in een handomdraai een heerlijk ouderwets dessert.
Ze zijn ook prima te combineren met noten, stukjes pure chocolade of gedroogde vruchten. Zo maak je er iets bijzonders van zonder dat je ver wegdrijft van het oorspronkelijke recept. En natuurlijk blijven ze onmisbaar tijdens Sinterklaas. Niet als de bekende harde kruidnoten die door de kamer vliegen, maar als traktatie op een schaal, om echt van te genieten bij een avond vol gedichten en gezang.
Wie ze eenmaal geproefd heeft, weet waarom dit recept het verdient om doorgegeven te worden. Ouderwetse pepernoten zijn geen gewone koekjes. Ze zijn een stukje nostalgie, gebakken met liefde, met een smaak die je niet vergeet.
Recept ouderwetse pepernoten maken
Ingrediënten
Benodigdheden
Stapsgewijze handleiding
- Meng de roggebloem, gewone bloem, anijs, zout en bakpoeder in een ruime kom. Voeg daarna de bruine suiker toe en meng alles goed door elkaar. Verwarm de honing in een pannetje tot deze vloeibaar is en giet dit over de droge ingrediënten. Voeg dan beetje bij beetje het water toe terwijl je roert.
- Kneed het geheel stevig door met een houten lepel of met de hand tot je een samenhangend en vrij stevig deeg hebt. Laat dit deeg minimaal 30 minuten rusten in de kom, afgedekt met een theedoek. Dit maakt het soepeler en makkelijker te verwerken.
- Verwarm de oven voor op 180 graden. Bekleed een bakplaat met bakpapier. Rol van het deeg kleine balletjes of stukjes, eventueel met een licht natgemaakte hand zodat ze niet plakken. Leg ze met wat tussenruimte op de bakplaat. Bak de pepernoten ongeveer 12 tot 15 minuten tot ze licht kleuren en stevig aanvoelen. Laat afkoelen op een rooster.
Ouderwetse pepernoten bewaren
Bij kamertemperatuur
Als je ouderwetse pepernoten gebakken hebt, kun je ze prima een aantal dagen op kamertemperatuur bewaren. Laat ze eerst helemaal afkoelen en bewaar ze dan in een goed afsluitbare trommel of glazen pot. Kies bij voorkeur een droge, donkere plek, bijvoorbeeld in een keukenkastje. Vermijd vocht en zonlicht, want dan worden ze taai op een verkeerde manier of zelfs wat plakkerig. In een luchtdichte trommel blijven ze ongeveer 5 tot 7 dagen goed.
In de koelkast
Pepernoten hoeven niet per se in de koelkast, maar als je ze echt langer wilt bewaren en je hebt geen droge plek in huis, dan is dit een alternatief. Zorg dan wel dat ze volledig zijn afgekoeld en dat je ze verpakt in een goed afsluitbare doos of zak. Leg er eventueel een velletje bakpapier tussen als je meerdere lagen hebt. In de koelkast blijven ze tot 2 weken goed, al kan de textuur iets taaier worden.
In de vriezer
Je kunt ouderwetse pepernoten ook invriezen. Dat is vooral handig als je in één keer een grote hoeveelheid maakt. Stop ze in een diepvrieszak of afsluitbare doos, bij voorkeur per portie. Label ze met datum. In de vriezer blijven ze tot 3 maanden goed. Laat ze rustig ontdooien bij kamertemperatuur en verwarm ze eventueel heel kort in een oven of droge koekenpan om ze wat op te frissen.
Gevacumeerd
Als je ouderwetse pepernoten vacumeert voordat je ze invriest of bewaart in de kast, verleng je de houdbaarheid nog verder. In de vriezer kunnen ze dan tot 6 maanden bewaard worden. Bij kamertemperatuur zelfs tot 2 à 3 weken. Let wel op dat de structuur na het vacumeren iets compacter aanvoelt. Dat is normaal. Het aroma blijft wel veel beter behouden.
De juiste apparatuur
Voor ouderwetse pepernoten heb je geen uitgebreide uitrusting nodig, maar er zijn wel een paar dingen die het makkelijker maken. Een goede oven is essentieel. Het liefst eentje die je goed kent en waarin je de temperatuur nauwkeurig kunt regelen. Ouderwetse pepernoten zijn gevoelig voor te hoge hitte, dan worden ze snel te droog.
Een stevige mengkom en een houten lepel of mixer met deeghaken maken het kneden eenvoudiger. Je hoeft geen keukenmachine te gebruiken, maar als je veel maakt, kan het je flink wat tijd besparen. Ook een weegschaal is onmisbaar. De verhoudingen bij dit soort traditionele recepten zijn nauwkeurig en bepalen de juiste textuur.
Tot slot is bakpapier op je bakplaat belangrijk. Niet alleen voorkom je dat de pepernoten vastplakken, het helpt ook om ze egaal te bakken. Als je echt veel bakt, kun je investeren in een siliconen bakmat, die gaat langer mee en verdeelt de warmte mooi.
Alternatieven
Soms wil je iets bakken, maar heb je niet alle ingrediënten in huis. Geen probleem. Als je geen ouderwetse pepernoten kunt maken, zijn er genoeg alternatieven. Denk aan taaitaai. Dat is qua smaak en structuur verwant, en ook gemaakt met anijs en honing. Je kunt taaitaai vrij makkelijk zelf maken of bij de bakker halen rond Sinterklaastijd.
Een ander alternatief is speculaasbrokken. Die hebben een andere kruidensamenstelling, maar ook die warme smaak van herfst en winter. Ze zijn brosser, maar doen het uitstekend bij thee of koffie. Je kunt er eventueel ook stukjes in snijden en die combineren met vla of ijs.
Heb je helemaal geen tijd om te bakken, dan kun je ook kiezen voor anijscake of honingkoek. Beide hebben dezelfde smaakrichting als ouderwetse pepernoten. Snij ze in blokjes en serveer ze bij het ontbijt of bij een dessert.
Wie echt iets wil maken met kinderen, kan ook zelfgemaakte kruidnoten bakken. Die zijn sneller klaar, en je hebt er maar weinig voor nodig. Of je haalt ze kant-en-klaar, en smelt wat chocolade om ze in te dippen voor een luxe versie.
Tot slot kun je ouderwetse pepernoten vervangen door gekruide dadelballetjes of kleine honingkoekjes met anijszaad. Niet hetzelfde, maar wel een vergelijkbaar idee qua sfeer en smaak. En soms gaat het daar juist om.
Wilhelmus Hengstmengel
Wilhelmus Hengstmengel, een culinaire expert met meer dan 15 jaar ervaring, weet als geen ander hoe belangrijk het is om koffie, thee, taart, cake en koekjes op de juiste manier te bewaren en te bereiden. Als voormalig groenteboer heeft hij een scherp oog voor kwaliteit ontwikkeld, wat hij nu toepast in zijn passie voor huiselijke lekkernijen. Zijn eenvoudige en praktische aanpak zorgt ervoor dat smaken optimaal tot hun recht komen, of het nu gaat om het zetten van een perfecte kop thee, het bakken van luchtige cake, of het krokant houden van zelfgebakken koekjes.
Vanuit zijn thuisbasis in Tirol deelt Wilhelmus zijn kennis op zowel Nederlandstalige als Duitstalige platforms, waarbij hij laat zien hoe kleine aanpassingen in bewaar- of baktijden een wereld van verschil kunnen maken. Hij legt de nadruk op toegankelijke technieken, van het luchtdicht bewaren van versgebakken taart tot het optimaal zetten van koffie, en inspireert zo een breed publiek met zijn nuchtere, doordachte en altijd smaakvolle aanpak.
